بیماری کبد چرب غیر الکلی
بیماری کبد چرب یکی از بیماریهای شایع و نهفته ای است که بسیاری از مردم را درگیر خود کرده است.
دکتر زهرا محبی متخصص داخلی در این مقاله به طور خلاصه به این بیماری می پردازد:
دکتر زهرا محبی بورد تخصص داخلی
کبد چرب چیست ؟
بیماری کبد چرب غیر الکلی یا به اختصار (NAFLD) ، یک اختلال خوش خیم ناشی از تجمع بیش از حد معمول چربی در سلول های کبدی است.
در این حالت عملکرد کبد طبیعی است !
در صورتی که روند بیماری متوقف نشود التهاب نیز اضافه می شود که این مرحله استئاتو هپاتیت غیر الکلی ( NASH ) نامیده می شود.
علائم و نشانه ها
اغلب بدون علامت است ولی بیماران این موارد را ذکر می کنند :
- خستگی
- احساس ناخوشی عمومی
- احساس ناراحتی مبهم در قسمت فوقانی و راست شکم
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند ؟
- افراد دارای اضافه وزن : در بیش از 70 درصد مبتلایان به NASH وجود دارد.
- مقاومت به انسولین ( عدم پاسخ مطلوب به انسولین درون زاد)
- دیابت شیرین ( مرض قند ) در بیش از 75 درصد بیماران
- افراد با چربی خون بالا: در 20 تا 80 درصد موارد افزایش تری گلیسرید یا کلسترول وجود دارد.
- مصرف کنندگان برخی از انواع داروها : آمیودارون ، تاموکسی فن ، استروئید ها ( کورتون ها )، استروژن های صنعتی و …
- اغلب در بیماران چاق با هایپر لیپیدمی ( چربی خون بالا ) دیده می شود. (سندرم متابولیک)
ابتلا به سندرم متابولیک بدین معنا است که بیمار هم زمان، مبتلا به بیش از ۳ نارسایی مرتبط با متابولیسم است (حداقل سه تا از پنج تا مورد بالا)
این نارسایی‌ها عبارت هستند از:
- چاقی به ویژه چاقی شکمی (چاقی سیبی شکل)
- افزایش فشار خون سیستولیک (عدد بزرگ‌تر) بالاتر از ۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا فشار دیاستولیک (عدد کوچک‌تر) بالاتر از ۹۰ میلی‌متر جیوه.
- سطوح افزایش یافتهٔ تری گلیسرید خون.
- HDL کلسترول (لیپوپروتئین با چگالی بالا ) پایین تر از 40 در آقایان و کمتر از 50 در خانم ها
- مقاومت به انسولین.
غربالگری و تشخیص
سونوگرافی ابزار اصلی است که در افراد پر خطر و یا مشکوک مورد استفاده قرار می گیرد.
هر چند در مراحل اولیه و به ویژه افراد بسیار چاق احتمال خطا در تشخیص وجود دارد.
آزمایش خون، فیبرو اسکن و یا ام .آر .آی با هدف زیر انجام می شود:
- تکمیل ارزیابی ها با هدف بررسی علل زمینه ساز ( به عنوان مثال انواع هپاتیت های ویروسی )
- تعیین شدت و درجه بیماری
در 90% از بیماران افزایش سطح آنزیم های کبدی در آزمایش خون مشهود است.
در موارد اندکی مثل بیماران با افزایش شدید آنزیم های کبدی و یا شواهد اختلال عملکرد کبد (که طی بررسی های فوق علت آن نامشخص باقی مانده باشد) نیاز به نمونه برداری (بیوپسی) از کبد خواهد بود.
فیبرو اسکن: روشی بر پایه امواج فرا صوت که به کمک سنجش میزان سفتی بافت کبد میزان آسیب بافتی را تخمین زده و به تشخیص وجود یا عدم وجود سیروز کمک می کند، لذا در مواردی این روش غیر تهاجمی به عنوان جایگزین بیوپسی کبد در نظر گرفته می شود.
فیبرو اسکن
درمان
درمان عمدتا بر کنترل عوامل خطر ساز و اختلالات مرتبط همراه تمرکز دارد :
- تزریق واکسن هپاتیت ( در مواردی که قبلا بیمار واکسینه نشده باشد )
- کاهش وزن
- کاهش سطح آنزیم های کبدی و انسولین
- بهبود کیفیت زندگی
- کنترل فشار خون
- کنترل قند خون
برخی از موارد فوق علاوه بر بهبود وضعیت کبدی، فواید دیگری نظیر کاهش احتمال حمله قلبی و سکته های مغزی را نیز به دنبال دارد.
نکته:
کاهش وزن باید تدریحی صورت پذیرد و نباید از 1.6 کیلوگرم در هفته تجاوز کند ؛ چرا که کاهش وزن سریع حتی می تواند سلامت کبد را به خطر بیندازد!
آیا بیماری به مرور زمان پیشرفت می کند؟
به طور معمول پیشرفت نمی کند اما در مواردی منجر به آسیب شدید و پایدار کبد ( سیروز ) می شود !
به همین خاطر ویزیت دوره ای بیماران توصیه می شود.
برای ویزیت توسط دکتر زهرا محبی (بورد تخصصی داخلی) با مطب ( 02122309593) تماس بگیرید.
عوامل زمینه ساز برای تشدید بیماری :
- سن بالا
- دیابت
- افزایش آنزیم های کبدی به بیش از دو برابر حداکثر نرمال
- شواهدی مبنی بر آسیب پیشرفته بافت کبد ( تشخیص با بیوپسی کبد )
- شاخص توده بدنی بیشتر از 28
- اندکس بالاتر چربی احشایی ( بر مبنای دور کمر، شاخص توده بدنی ، سطح تری گلیسیرید و لیپو پروتئین با دانسیته بالا سنجیده می شود )
- مصرف زیاد الکل
رژیم غذایی
کاهش پنج تا ده درصد از وزن بدن منجر به کاهش تجمع چربی در کبد می شود.
رژیم غذایی مدیترانه ای رژیم پیشنهادی از طرف نهاد های علمی چون Mayo Clinic است.
این رژیم بر پایه مصرف روزانه میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین های مفید برای قلب بنا شده است.
در صورتی که امکان اجرای رژیم فوق را به طور کامل ندارید ، موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
- سبزیجات: مصرف روزانه حداقل سه وعده سبزیجات ، علاوه بر مصرف روتین سبزیجات فصل می توان به عنوان طعم دهنده به سایر غذا ها استفاده کرد.
- میوه ها: روزانه حد اقل دو وعده میوه تازه میل کنید؛ پیشنهاد می شود با ترکیب میوه ها با ماست کم چرب یک میان وعده سالم و خوشمزه تهیه کنید.
- پروتئین: منابع غنی از پروتئین های سالم مثل تخم مرغ را انتخاب کنید.
- غلات: از غلات کامل استفاده کنید مثل نان سبوس دار.
- لبنیات: مصرف روزانه سه وعده لبنیات کم چرب و سالم و یا جایگزین های آن مثل شیر سویا. (مصرف لبنیات کم چرب همراه با وعده های غذایی به کاهش وزن کمک می کند)
- چربی ها: چربی های سالم باید در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود؛ شامل انواع دانه های روغنی مثل فندق و یا روغن زیتون. البته در مصرف آنها نباید زیاده روی کرد تا از افزایش کالری دریافتی پیشگیری شود.
آیا مصرف قهوه مفید است؟
احتمالا بله!
برخی مطالعات اثرات مثبت مصرف مقادیر اندک و برخی متوسط قهوه بر سیر کبد چرب را تایید کرده اند.
درمان دارویی
هیچ درمان قطعی تایید شده ای وجود ندارد !
بسته به بیماری های زمینه ای بیمار مثل دیابت، وضعیت قلبی عروقی و شدت فیبروز کبد تصمیم گیری در مورد تجویز دارو های مفید احتمالی صورت می گیرد .
این دارو ها شامل برخی داروهای کاهنده قند خون، ویتامین ” ای “، ویتامین “سی” ، آتوروستاتین و امگا 3 می باشد.
در صورت تمایل به افزایش اطلاعات پزشکی و دارویی خود از اینستاگرام داروخانه دکتر مسعودی بازدید نمایید:
لینک اینستاگرام
در کنار اینها با توجه به مفید بودن برخی گیاهان دارویی، اشکال دارویی ترکیبی از این گیاهان تهیه شده است ( به عنوان مثال “لیورگل“) که پیشنهاد می شود قبل از مصرف این دارو ها نیز با پزشک متخصص خود مشورت نمایید.
توجه بفرمایید حتی مصرف ویتامین ها نیز نباید خود سرانه صورت پذیرد؛ به عنوان مثال :
در برخی مطالعات فواید مصرف ویتامین ” ای” در کنترل بیماری تایید شده است اما از آنجا که برخی مطالعات خطر مرگ را در مصرف دوز بالای آن گزارش کرده اند؛ لذا مصرف آن محدود به بیماران مبتلا به انواع شدید بیماری است که دیابت و بیماری قلبی نیز نداشته باشند!
