اثرات درمانی آب سرد
استفاده از آب سرد و اثرات درمانی آن تاریخچه طولانی دارد. در کشورهای سردسیر از قرنها پیش مردم با شنا در دریاچه ها و یا غوطه ور شدن در آن، از اثرات درمانی آب سرد بهره برده اند.
در دهه های گذشته روان پزشکان نیز متوجه شدند با شوک سرما می توانند برخی اختلالات اعصاب و روان را کنترل کنند. پزشکان و به خصوص فیزیوتراپها نیز از آب سرد برای درمان برخی آسیب ها بهره می برند.
مقاله زیر خلاصه ای از تحقیقات دکتر تیمپتون استاد دانشگاه پورت موث انگلستان است. پروفسور تیمپتون به خاطر تعداد مقالات علمی در این زمینه شهرت جهانی دارد:
پروفسور مایک تیمپتون استاد دانشکده طب ورزشی دانشگاه پورت موث
مکانیسم شوک سرما بر بدن چگونه است؟
بطور کلی انسانها موجودات گرمسیری هستند و هوای مطلوب آنها 28 درجه است. به همین دلیل رفتن در آب 15 درجه دشوار بوده و باعث می شود بدن نسبت به آن واکنش نشان دهد.
به محض ورود به آب سرد، مغز انسان به ارگانهای مختلف پیغام فرستاده و بدن را به حالت تدافعی در می آورد. هورمونهای استرس آزاد شده و جریان خون به دست و پاها به شدت کاهش پیدا می کند. این فرآیند باعث می شود تا بدن عایق شده و گرمای بدن خارج نشود. در این حالت ضربان قلب بدن بالا رفته و شخص قادر به کنترل ریتم تنفس خود نیست. به این مرحله شوک سرما گفته می شود.
ورود یکباره هورمونهای استرس به خون و گردش آن در بدن می تواند احساس سرخوشی و آرامش را برای چند ساعت در شخص ایجاد کند.
آیا شوک و استرس برای بدن انسان مفید است؟!
پژوهشگران متوجه شدند دوز مشخصی از استرس در زمان کوتاه برای بدن مفید است. این نوع استرس باعث ترشح پیام رسانهای شیمیایی یا همان هورمونهای شادی آور دوپامین، سرتونین و اندورفین می شود. تحقیقات بر روی شناگران آب سرد نشان می دهد که این کار باعث کاهش مصرف داروهای ضد افسردگی شده و حالت سرخوشی و سرحالی را برای چند ساعت بعد از شنا کردن در فرد ایجاد می کند.
یکی از جالب ترین پیامدهای این موضوع کاهش واکنش های التهابی بدن است. بطوری که این شوک یا استرس کنترل شده می تواند در طولانی مدت باعث تاثیر مثبت روی خیلی از بیماریها، از روماتیسم گرفته تا افسردگی شود.
آزمایشات نشان می دهد در افرادی که به طور مرتب این کار را انجام می دهند، درصد هشیاری بالا رفته و احساس سرخوشی و سرزندگی بیشتری نسبت به سایرین دارند. سیستم ایمنی شان بهبود پیدا می کند، کمتر دچار عفونت های حلق و بینی می شوند و در مقابل سایر بیماریهای التهابی نیز می توانند مقاومت بیشتری نشان دهند.
بیشتر بدانید:
تاریخجه داروهای ضداضطراب و مکانیسم اثر آنها روی مغز
آیا بدن با گذشت زمان به این شوک سرما عادت می کند؟
تحقیقات پروفسور تیمتون و تیم دانشگاه پورت موث نشان می دهد بعد از 6 بار غوطه ور شدن در آب، واکنش بدن نصف شده و بدن عادت می کند. بطور مثال اگر یک شناگر آبهای سرد در استخر با دمای 15 درجه غوطه ور شود واکنش کمتری نسبت به افراد عادی خواهد داشت. گو اینکه همین مقدار نیز اثرات خود را نشان می دهد.
مدت زمان ماندن در آب سرد چقدر است؟
بر اساس تحقیقات انجام شده، واکنش به شوک سرما در 30 ثانیه اول به اوج می رسد و بعد از یک و نیم دقیقه از بین می رود. بدین ترتیب برای اینکه از منافع این کار بطور کامل بهره ببریم یک تا دو دقیقه کافی است. البته تا 5 دقیقه نیز برای برخی افراد بی خطر است.
شواهدی هست که اگر بیشتر از این زمان در آب سرد بمانیم بدن دچار ناتوانی شده و یا سیستم ایمنی به خطر می افتد. اگر در حال شنا کردن باشیم با کاهش توان جسمی و واکنش های منفی بدن مواجه خواهیم شد.
بدیهی است وضعیت ورزشکاران و شناگران حرفه ای آب سرد به دلیل آمادگی بدنی و تمرینات مدام متفاوت است.
آیا شیرجه زدن در آب سرد مفید است؟
مهمترین نکته در استفاده از آب سرد این است که سر بیرون از آب باشد. چرا که وقتی سر وارد آب سرد می شود و شما نفس را حبس می کنید گیرنده های صورت تحریک شده و واکنش نشان می دهند . این واکنش باعث می شود تا ضربان قلب کاهش پیدا می کند. اما بر عکس چون پوست بدن خیلی سریع سرد شده است گیرندهای عصبی پوست به مغز پیام می دهند که ضربان قلب را افزایش دهد.
این دو واکنش متضاد می تواند باعث آریتمی قلبی (ضربان نامنظم قلب) شود و اگر شخص عوامل زمینه ای مثل فشار خون داشته باشد مشکلات بدتری هم می تواند ایجاد کند. بنابراین شیرجه زدن در آب سرد نه تنها فایده ای ندارد بلکه خطرات بالقوه هم دارد.
آیا دوش آب سرد هم این خواص را دارد؟
تحقیقات نشان می دهد که اگر دو دقیقه زیر دوش آب سرد(15 درجه) قرار بگیرید تعداد ضربان قلب پایین تر از زمانی است که در آب سرد غوطه ور هستید. چرا که وقتی تا گردن در استخر یا دریاچه هستید 90 درصد بدن شما با آب سرد تماس مداوم دارد و موقع دوش فقط 30 درصد.
درست است که دوش گرفتن به اندازه استخر آب سرد محرک قوی نیست اما باز هم به اندازه کافی شوک سرما ایجاد میکند. برای دوش آب سرد نیز همان دو دقیقه کافی است.
آیا شوک سرما خطرناک است؟
همانطور که در ابتدای این نوشته مطرح شد، انسان بطور طبیعی موجودی گرمسیری است و سرما می تواند فشار زیادی به بدن وارد کند.
بدیهی است برای هر فعالیت سنگین بدنی فرد باید آمادگی لازم را داشته باشد. غیر از تمرینات اولیه ، بررسی وضعیت جسمی توسط پزشک ضروری است.
پس برای شنا یا غوطه ور شدن در آب سرد نیز باید مطمئن شوید شرایط جسمانی شما به اندازه کافی سالم است. بعد از چک آپ توسط پزشک و اطمینان از وضعیت جسمی سعی کنید آرام آرام وارد آب شوید. برای دوش آب سرد هم می توانید اول با آب گرم شروع کرده و رفته رفته آنرا سرد کنید.
نکته آخر:
مطالعاتی که از دهه های اخیر انجام شده است نشان می دهد که قرار گرفتن در آب سرد فواید زیر را دارد:
- آرام بخش و شادی آور
- کاهش کلسترول
- تقویت سیستم ایمنی
- کاهش التهاب
- افزایش متابولیسم و سوخت و ساز
- کاهش درد و بهبود آسیب های ناشی از فعالیت های ورزشی
اضافه کردن این نکته نیز ضروری است که قرار گرفتن بدن در هوای سرد قادر به ایجاد شوک سرما به شکلی که در بالا بدان اشاره شد، نیست.
